Protégé Etkisi, başkalarına bilgi öğretme, öğretiyormuş gibi yapma veya öğretmeye hazırlanmanın, kişinin bu bilgiyi öğrenmesine yardımcı olduğuna dair psikolojik bir olgudur. Sınava çalışan bir öğrencinin, başkalarına öğreterek daha iyi anlaması gibi...
Günümüzde, öğrenme sürecinin sadece bireyin kendi çabalarından ibaret olmadığı anlaşılmaktadır. “Protégé Etkisi” olarak adlandırılan bir olgu, bir konuyu başkalarına öğretmenin, öğrenen kişi üzerinde olumlu etkiler yarattığını göstermektedir. Bu makalede, protégé etkisinin ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve başkalarına öğretmenin nasıl bir öğrenme deneyimi sağladığını inceleyeceğiz.
İnsanlar binlerce yıldır bir kavramı anlamanın en iyi yolunun onu bir başkasına açıklamak olduğunu biliyorlar:
“Öğretirken öğreniyoruz.” Seneca
Öğretmenin öğrenme üzerindeki gücü gerçektir. O kadardır ki, üzerine birçok araştırma yapılmıştır, Richard Feynman da karmaşık konuları basit terimlerle açıklamanın önemine değinmiştir.
Daha sonra öğretmek niyetiyle bir şey öğrendiğinizde, onu daha derinlemesine öğreniriz. Öğretmeyi görev edindiğimizde zihnimizde iki soru belirir;
Burada başkalarına öğretmeye değecek kadar ilginç ve değerli olan nedir?
Bu kavramı başka birine nasıl açıklayabilirim?
Bir şey öğretmek, bilginizdeki boşlukları ortaya çıkarır: "Her şeyi bildiğini düşünürsen hiçbir şey öğrenemezsin. Hiçbir şey bilmediğini düşünürsen her şeyi öğrenirsin."
Öğretim, bilgimizdeki boşlukları ortaya çıkarır. Bu boşlukların farkına vardığımızda daha gelişime açık oluruz ve daha çok soru sorarız. Gelişmenin en önemli adımı hatalarımızı fark edebilmemizdir.
Bir çocuğa öğretmeye çalışır gibi anlatmak: Tüm öğretim durumları eşit değildir. Kendi alanınızda aynı yetenek düzeyindeki birine bir kavram öğretirken, belirli bir jargon kullanabilir ve kısayollar kullanabilirsiniz. Konuyu hiç bilmeyen ya da yeni başlayacak birine öğretmeye başladığınızda ise, birkaç şeyi farklı yapmanız gerekecektir.
Karmaşık konuları basit anlatmanın önemini matematikçi ve filozof Pascal şöyle açıklar: "Bunu normalden uzun sürede yaptım çünkü daha kısası için zamanım olmadı."
Öğrenme ve öğretme aralıklı tekrardan yararlanır: Bir şeyi unutmadan tekrar tekrar uygulayarak, bilgiyi sonsuza dek hatırlama olasılığınız giderek artar. Unutma oranımız Ebbinghaus Unutma Eğrisi olarak bilinir.
Test etme etkisi: Daha önce öğrendiklerimizi basitçe vurgulamak veya yazılı olarak gözden geçirmek yerine hatırlamaya çalışarak geri getirme alıştırması yaptığımızda, bilgiyi akılda tutmamız hızla artar. Diğer bir deyişle, ne zaman bir hatırayı hatırlasak, o daha güçlü ve kalıcılaşır.
Öğretmenlik, sorumlu kılar: Kendimize taahhütlerimizi tutmak da önemlidir ancak başkalarına bir şey taahhüt ettiğimizde, doğuştan gelen eğilimlerimizden yararlanırız. İtibarımızı kaybetmemek için, o konuda daha iyi olmaya çabamız artar.
Öğretme geri bildirim verir: Şüphesiz en bariz katkısıdır; bir şey öğretirken dış dünyadan her türlü geri bildirimi alırsınız. İnsanların yüz ifadelerinden, takip edip etmediklerini veya kafalarının karıştığını, sıkıldıklarını anlayabilirsiniz. Sorular neyin kafa karıştırıcı olduğunu söyler.
"Herhangi birine bir şey öğretme cüretini gösterdiğimizde, muhtemelen öğrettiklerimizden daha fazlasını öğreniriz. En çok, vererek kazanırız."
Nasıl İşler?
Protégé etkisi, öğretenin konuyu açıklamak, sorulara cevap vermek ve öğrenciye rehberlik etmek suretiyle öğrenme sürecine daha aktif bir katılım sağlamasını içerir. Bu etkileşim, öğretenin konuya daha derinlemesine hakim olmasına ve öğrenciyle etkileşimde bulunarak bilgiyi pekiştirmesine olanak tanır.
Başkalarına Öğreterek Edilinen Kazanımlar
Başkalarına öğretme eylemi, öğretenin konudaki yetkinliğini güçlendirirken, empati, iletişim ve öğretme becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Aynı zamanda, öğrenen kişi de konuyu daha derinlemesine anlama fırsatı bulur ve öğrenmeyi daha sürdürülebilir kılar.
Protégé etkisi, öğrenme deneyimini zenginleştiren ve öğretme ile öğrenmenin birbirine bağlı olduğunu gösteren önemli bir olgudur. Başkalarına öğretmek, bireylerin sadece kendi bilgi düzeyini değil, aynı zamanda öğretme sürecinin getirdiği kazanımları da deneyimlemelerini sağlar.