Yukarı ve aşağı… Gerçek hayatı üç kelimeyle bu şekilde tanımlayabilirsiniz. Oysa ki yaşamın döngüsel olduğunu ve kötü zamanların normal bir durum olduğunu kabul etmek yerine, her zaman yukarı doğru bir döngüde olmamız gerektiğini düşünürüz hep.
Neredeyse yaptığımız her şeyde başka insanları da etkileriz. Ve duygusal ve tutarsız varlıklar olduğumuz için sonuçlar da tutarlı değildir esasında. Bir Yatırımcı ve “The Most Important Thing” kitabının yazarı olan Howard Marks bu kavramı şöyle açıklıyor:
“Mekanik şeyler düz bir çizgide (statik olarak) hareket edebilir. Zaman sürekli ilerliyor. Bir makine yeterince güçlü olduğunda da bu olabilir. Ancak tarih ve ekonomi gibi alanlardaki süreçler insanların dahli iledir ve insanların etkisinin söz konusu olduğu durumlarda da sonuçlar değişken ve döngüseldir.”
Bu sonucu genel olarak tüm hayata yayabiliriz. Döngüsel olmayan bir insan süreci düşünemiyorum. Mesela Kişisel enerjiyi ele alalım. Enerjimizin sürekli yüksek olması harika olurdu, değil mi? Ama çoğumuzun harika hissettiği günleri vardır ya da kendimizi bir çuval patates gibi hissettiğimiz günlerimiz de vardır.
Kişisel enerji ile amacım olabildiğince tutarlı olmaktır. Bir gün % 95, ertesi gün % 30 olmak yerine her gün full enerji potansiyelimin % 80'inde olmayı tercih ederim.
Bizim kontrolümüz altında çok şey var ve kontrolümüzün içindeki şeylerle bile çalışsak, hala her şeyi kontrol edemeyiz. Yine de, kişisel enerji mükemmel bir örnektir.
Yeterli uyku, sağlıklı yiyecekler ve düzenli egzersiz ile dengeli bir yaşam tarzına sahip olabilirsiniz, ancak yine de enerjinizin olmadığı günleriniz olacaktır. Neden? Kimse bilmiyor bunu. İnsan vücudu ve zihin, matematik gibi değildir. Ama bu hayatta yeterince üzerinde düşünmediğimiz bir husus bu.
Durum Ölçümü
Howard Marks piyasa döngüleri hakkında yaptığı konuşmalarda geleceği tahmin edemeyeceğimizi açıkça belirtiyor. Pazarın X yıldır yükselmesi, gelecek yıl düşmeyeceği anlamına gelmiyor. Trendleri tahmin edemezsiniz.
Döngüleri anlamak sadece şu anda nerede olduğunuzu anlamanıza yardımcı olacaktır. Yatırım söz konusu olduğunda, Marks “her döngü açısından nerede durduğumuzu ve bunun eylemlerimiz için ne anlama geldiğini bulmamızı” bizlere tavsiye ediyor. İşte bir piyasa döngüsü şöyledir:
Piyasa Duyguları Döngüsü
Diyelim ki piyasa şu anda bir aşırı yükseliş trendinde (aşırı mutluluk halinde). Bu bir kaygısal duruma yakın olduğu anlamına mı geliyor? Hiç kimse mevcut durumun ne kadar süreceğini bilmiyor ki bu sebepten bir tahminde de bulunamayız.
Ama en başta nerede olduğumuzu bilmeliyiz. Etrafımızda olup bitenlerin farkında olduğumuzda, çevremiz tarafından etkilenmeyeceğizdir. Bu, yatırımcıların kullandığı temel stratejilerden biridir. Ve genel olarak bunu hayata uygulayabileceğimizi düşünüyorum.
İşte birkaç örnek:
İşletmeler; Ne zamandır iş yapıyorsunuz? Sektörünüzde kaç kişi işinizin farkında? Sektörünüzün durumu nedir? Ürününüz yada hizmetiniz yaygın olarak kabul ediliyor mu? Yoksa hala herkese hitap etmeyen bir yenilik mi? Pazarınız ne kadar olgun?
Kariyer; Kaç yıllık deneyiminiz var? Çevreniz ne kadar büyük? Ne kadar bilginiz var? Becerileriniz hala ekonomi alanı için geçerli mi?
Enerji; Nasıl hissediyorsunuz? Derin yaralarınız var mı? Yaşam tarzınız nasıl görünüyor? Uyuşturucu kullanıyor musunuz? Alkol kullanıyor musunuz? Hangi mevsimdeyiz? Kışın kendinizi yorgun hissediyor musunuz?
Her şey döngüseldir. Bazı işletmeler hızlı büyür ve çabucak çöker. Diğer bazı işletmeler de yavaş büyür ve hiçbir zaman aşırı büyüme yaşamazlar. Çoğu meslekler bir noktada önemsiz hale gelir.
Bazı günler, haftalar veya aylar kendinizi zayıf hissedebilirsiniz. Ya da üst üste yıllarca güçlü hissedebilir ve asla yaralanmaz veya hastalanmazsınız.
Ama hiçbir şey sonsuza dek aynı kalmayacaktır. Yukarıdaki soruların ve sonuçların hiçbiri geleceği tahmin edebileceğiniz anlamına gelmez. Son dört haftadır enerjiniz düşükse, gelecek hafta otomatik olarak kendinizi daha iyi hissedeceğiniz anlamına da gelmez. Ayrıca kendinizi daha kötü hissedeceğiniz anlamına da gelmez.
Karar vermek için döngüleri kullanın
Bir döngüde nerede olduğumuzu anlamak, daha iyi kararlar vermemize yardımcı olur. Enerjiniz azaldığında, onu korumak ve sizi tüketen eylemlerden kaçınmak istersiniz. Biraz açıldığınızda, geri adım atmak istersiniz, yeni bir proje başlatmak da istemezsiniz. Peki bunu yaparsanız ne olur?: Yanabilirsiniz :)
Kariyer kararları vermek için ben döngüleri kullanıyorum. Bloguma başladığım zamanlarda birçok farklı şey denedim. Farklı içerik türleri oluşturdum, sitemin tasarımını değiştirdim, her türlü konuyu kapsayacak şekilde yazdım, farklı medya kanalları da kullandım vs…
Döngünün başında her şeye evet dedim. Ancak 4,5 yıl sonra daha spesifik eylemlere odaklanıyorum. Artık daha fazla şeye hayır diyorum. Şimdilik bu çok özel bir şey inşa etmeme yardımcı oluyor. Döngünün ilerleyen saatlerinde bu tekrar değişebilir.
Öğrendiğim ana ders ise; hayatta hiçbir şeyin statik olmadığıdır. Yaşamın döngüsel doğasına saygı duymalıyız. Ve döngüde nerede durduğumuzun farkında olduğumuzda, daha iyi kararlar verebiliriz.
Çok fazla iniş ve çıkışlar olsa da, döngüleri anlamak sizi bu değişikliklere karşı daha az duyarlı hale getirecektir. Aslında, iyi kararlar verdiğinizde, döngüler sizin lehinize çalışacaktır.
2008–2009 mali krizinde Warren Buffett ve Howard Marks gibi değer yatırımcıları, bu döngüleri kullanarak çok olumsuz etkilenmediler. Döngünün neresinde olduklarını fark ettiler ve eylemlerini ona göre ayarladılar.
Hayatımızın her yönüne bu şekilde yaklaşırsak, döngüler yükselip düştüğünde kendimizi geliştirebilir ve en doğru kararları verebiliriz…
Not: Bu çeviri yazının orjinali daha önce Medium sitesinde yayınlandı