Elektrik Arızaları En Çok Nerelerde Meydana Gelir?

Elektrik Tesisatlarında Arıza Nedenleri ve Önlenmesi

Bir arıza, bir sistemin veya bileşenin nominal çalışma koşullarının dışına çıkarak istenmeyen bir duruma girmesi olarak tanımlanır. Elektrik tesisatları ve ekipmanlarında meydana gelen arızalar, doğal olaylar olmayıp, genellikle belirli tetikleyici faktörlerin birleşiminden kaynaklanan, öngörülemeyen ve planlanmamış olaylardır. Bu tip arızalar, operasyonel sürekliliği sekteye uğratmanın yanı sıra, ekipman hasarı, üretim kaybı ve personel güvenliği riskleri gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.

Elektrik Arızaları En Çok Nerelerde Meydana Gelir?

Bir elektrik tesisatının performansı ve güvenilirliği, başlangıçtaki tasarım ve kurulum süreçleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu bağlamda, tesisin arızalanması durumunda ihmal, yanlış kullanım veya kötüye kullanım gibi faktörlerin sorumluluğu, tesisin ilk tasarımının kullanıcının beklentilerini karşılayıp karşılamadığına göre farklılık gösterir.

Kullanıcıdan Kaynaklanan Arızalar

Eğer bir elektrik tesisi, başlangıçta kullanıcının beklediği görevleri ve operasyonel gereksinimleri karşılayacak şekilde uygun ve yeterli olarak tasarlanmış ve kurulmuşsa, meydana gelen bir arızanın temel nedeni genellikle kullanıcı kaynaklı hatalardır. Bu durumlar şunları içerebilir:

• İhmal (Negligence): Gerekli mühendislik standartlarına, bakım protokollerine ve güvenlik yönergelerine uyulmamasından kaynaklanan durumları ifade eder. Bu, yetersiz veya gecikmiş periyodik bakımlar, uygun olmayan kablolama uygulamaları, devre kesici koordinasyon hataları veya koruyucu ekipmanların eksikliği gibi durumları içerebilir. İhmal, zamanla biriken küçük sorunların büyük arızalara yol açmasına zemin hazırlar.

• Yanlış Kullanım (Misuse): Elektrik ekipmanının üretici spesifikasyonlarına veya tasarım amacına aykırı bir şekilde kullanılmasıdır. Örneğin, bir cihazın nominal voltaj veya akım değerlerinin üzerinde çalıştırılması, uygun olmayan ortam koşullarında kullanılması (yüksek nem, aşırı sıcaklık vb.) veya aşırı yüklenmesi yanlış kullanıma örnek teşkil eder. Bu durumlar, bileşenlerin aşırı ısınmasına, izolasyon bozulmasına ve nihayetinde elektriksel arızalara yol açabilir.

• Kötüye Kullanım (Abuse): Elektrik tesisatı veya ekipmanına kasıtlı olarak zarar verilmesi, manipülasyonu veya uygunsuz modifikasyonlar yapılmasıdır. Bu tür eylemler, genellikle vandalizm, sabotaj veya yetkisiz personel tarafından yapılan bilinçsiz müdahalelerle ilişkilidir. Kötüye kullanım, sistemin bütünlüğünü doğrudan tehlikeye atarak ani ve yıkıcı arızalara neden olabilir.

Bu senaryolarda, tesisin tasarım mühendisliği açısından kusursuz olduğu varsayılır ve arızanın sorumluluğu doğrudan işletme veya bakım personeline atfedilir.

Bu temel nedenlerin anlaşılması, elektrik tesisatlarında arızaların önlenmesi ve mitigasyonu için kritik öneme sahiptir. Mühendislik prensiplerine uygun tasarım, düzenli ve proaktif bakım programları, personel eğitimi ve güvenlik prosedürlerine titizlikle uyulması, elektriksel sistemlerin güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamanın anahtarıdır.

Tasarımcıdan Kaynaklanan Arızalar

Ancak, eğer elektrik tesisi başlangıçta kullanıcının kendisinden beklediği görevleri ve operasyonel ihtiyaçları karşılayacak şekilde tasarlanmamışsa veya kurulmamışsa, meydana gelen arızalardaki ihmal genellikle elektrik yüklenicisinin veya tasarımcının sorumluluğundadır. Bu durumlar, aşağıdaki tasarım yetersizliklerinden kaynaklanabilir:

• Yetersiz Kapasite: Tesisin, kullanıcının mevcut veya öngörülen elektrik yüklerini karşılayacak yeterli kapasitede (akım, gerilim, güç) tasarlanmaması.

• Standartlara Uygunsuzluk: İlgili ulusal ve uluslararası elektrik tesisat standartlarına (örneğin, IEC, NFPA, ulusal yönetmelikler) uygun olmayan bileşenlerin seçilmesi veya yanlış montaj tekniklerinin uygulanması.

• Kötü Tasarım: Tesisin, çevresel koşulları (nem, sıcaklık, toz vb.), güvenlik gereksinimlerini veya gelecekteki genişleme potansiyelini göz ardı ederek tasarlanması.

• Yetersiz Koruma: Kısa devre, aşırı akım, toprak hatası gibi durumlara karşı uygun koruma cihazlarının (sigortalar, devre kesiciler, röleler) seçilmemesi veya koordinasyonun yanlış yapılması.

Bu durumda, arıza doğrudan tasarım veya kurulum aşamasındaki mühendislik eksikliklerinden kaynaklanır ve sorumluluk, tesisi projelendiren veya uygulayan tarafa geçer.

Bu ayrım, elektrik arızalarının nedenlerini analiz ederken ve sorumlulukları belirlerken mühendislik bakış açısıyla kritik öneme sahiptir. Tesisin tüm yaşam döngüsü boyunca doğru tasarım, uygun kurulum ve düzenli bakım, güvenli ve verimli bir işletme için temel şartlardır.

Bir elektrik tesisatında meydana gelen arızaların önemli bir kısmı, doğrudan kullanıcının ihmali, yetersiz bakımı veya genel bakım ve dikkat eksikliğinden kaynaklanır. Bu durumlar, sistemin normal çalışma ömrünü kısaltarak, performansı düşürerek ve potansiyel güvenlik riskleri oluşturarak kendilerini gösterir.

Özellikle şu davranışlar kullanıcı kaynaklı arızalara yol açabilir:

• Bozuk Ekipmanların Onarılmaması: Arızalı veya hasarlı elektrikli ekipmanların (örneğin, gevşek bağlantılar, yıpranmış kablolar, çatlak muhafazalar) zamanında tespit edilip onarılmaması, küçük bir sorunun zamanla daha büyük ve kritik bir arızaya dönüşmesine zemin hazırlar. Bu durum, kısa devreler, aşırı ısınmalar veya elektriksel yangınlar gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.

• Toz veya Nem Girişini Önleyen Kapakların/Muhafazaların Çıkarılması veya İhmal Edilmesi: Elektrik panoları, bağlantı kutuları ve diğer ekipmanlar, toz, nem, yabancı cisimler veya kazara temastan korunmak amacıyla özel kapaklar ve muhafazalarla donatılmıştır. Bu koruyucu bariyerlerin çıkarılması, hasar görmesi veya düzgün kapatılmaması, içerideki hassas bileşenlerin çevresel faktörlere maruz kalmasına neden olur. Nem, kısa devrelere ve izolasyon arızalarına yol açarken; toz birikimi aşırı ısınmaya ve ark oluşumuna neden olabilir.

Bu tür ihmaller, kullanıcıların sistemin uzun vadeli sağlığına ve güvenliğine yönelik sorumluluklarını yerine getirmemesiyle ilişkilidir. Elektrik tesisatlarının verimli ve güvenli bir şekilde çalışmaya devam etmesi için, düzenli bakım programlarına uyulması, ekipmanların fiziksel bütünlüğünün korunması ve çevresel koruma önlemlerinin asla göz ardı edilmemesi esastır.

Geri Dön ↑

Kapasite Aşımı ve Kötüye Kullanım: Şirket Büyümesinin Getirdiği Riskler

Bir elektrik tesisatının veya ekipmanın kötüye kullanımı (misuse), özellikle bir şirketin büyümesi ve operasyonel ihtiyaçlarının değişmesiyle ortaya çıkabilir. Bu durum, tesisin başlangıçta tasarlandığı kapasitenin üzerinde performans göstermesinin istenmesiyle başlar ve genellikle farkında olmadan veya planlanmadan gerçekleşir.

Şirketler büyüdükçe ve operasyonlarını genişlettikçe, mevcut elektrik altyapısı üzerindeki talep doğal olarak artar. Yeni makine ve ekipmanların devreye alınması, mevcut üretim hatlarının yoğunlaştırılması veya ek ofis alanlarının güçlendirilmesi gibi durumlar, orijinal tesis tasarımında öngörülmeyen ek yükleri beraberinde getirir. Bu artan talepler karşısında, mevcut devreler aşırı yüklenme riskiyle karşı karşıya kalır.

Devrelerin aşırı yüklenmesi, ciddi sonuçları olan teknik bir kötüye kullanım durumudur:

• Aşırı Isınma: Aşırı akım çeken devreler ve iletkenler, nominal sıcaklık sınırlarının üzerine çıkarak yalıtım malzemelerinin bozulmasına ve yangın riskine yol açabilir.

• Voltaj Düşüşleri: Yüksek akım çekimi, tesisat genelinde voltaj düşüşlerine neden olabilir. Bu durum, hassas ekipmanların performansını olumsuz etkileyebilir ve hatta hasar görmelerine yol açabilir.

• Koruyucu Cihazların Sürekli Açması: Aşırı yüklenmeyi önlemek için tasarlanmış devre kesiciler ve sigortalar, sık sık devreyi açarak operasyonel kesintilere ve üretim kayıplarına neden olabilir.

• Ekipman Ömrünün Kısalması: Elektrikli ekipmanların sürekli olarak sınırlarının üzerinde çalıştırılması, bileşenlerin erken yaşlanmasına ve arızalanmasına neden olarak kullanım ömrünü önemli ölçüde kısaltır.

Bu tür kötüye kullanım durumlarının önüne geçmek için, şirket büyümesiyle birlikte periyodik olarak elektrik altyapısının kapasite değerlendirmelerinin yapılması ve gerektiğinde yükseltme veya genişletme yatırımlarının planlanması kritik öneme sahiptir. Profesyonel bir elektrik mühendisi tarafından yapılacak detaylı bir yük analizi, mevcut sistemin sınırlarını belirleyerek olası riskleri minimize etmeye yardımcı olacaktır.

elektrikçi şakası

Geri Dön ↑

Elektriksel Arızaların Sıkça Görüldüğü 8 Kritik Nokta

Kritik Nokta #1

Elektrik arızaları, bir kablolama sisteminde yaygın olarak görülmekle birlikte, genellikle kablo boyunca rastgele noktalarda değil, belirli kritik bölgelerde yoğunlaşma eğilimindedir. Kablo gövdesinin uzunluğu boyunca bir arıza meydana gelmesi nadirdir, ancak bu durum, mekanik hasar görmüş kablolarda istisna teşkil edebilir. Örneğin, bir inşaat faaliyeti sırasında bir nesnenin kabloya çarpması, bir sondaj makinesinin yeraltı kablosunu delmesi veya bir JCB (Kazıcı Yükleyici) kepçesinin yeraltı kablosunu koparması gibi olaylar, kablonun orta kısımlarında ciddi hasara ve dolayısıyla arızalara yol açabilir.

Tüm kablo bağlantıları mekanik ve elektriksel olarak güvenli bir şekilde yapılmalıdır. Ayrıca, ileride yapılacak denetim, test ve bakımlar için erişilebilir durumda kalmalıdır.

Bu kuralın tek üç istisnası şunlardır:

• Yeraltı kabloları bileşik dolgulu veya kapsüllü bir bağlantıya bağlandığında.

• Yerden ısıtma veya tavan ısıtma sistemleri soğuk bir kuyruğa bağlandığında;

• Bir bağlantı, kaynak, lehimleme, lehimleme veya sıkıştırma aleti ile yapıldığında.

Erişilebilir oldukları için, kablo bağlantıları bir arızanın nedenini araştırırken açıkça incelenmesi gereken bir noktadır.

Ancak, kablo arızalarının büyük çoğunluğu, insan müdahalesinin veya bağlantı noktalarının bulunduğu uç bölgelerde meydana gelir. Bu durum, özellikle kablo bağlantı noktalarında, yani insan elinin fiziksel olarak çalıştığı ve bağlantıların yapıldığı yerlerde sıkça gözlemlenir. Bu kritik noktalar şunlardır:

• Bağlantı Kutuları (Junction Boxes): Kabloların birbirine bağlandığı veya ayrıldığı kutularda, yanlış sıkılmış terminaller, yetersiz izolasyon veya nem/toz girişi nedeniyle arızalar meydana gelebilir.

• Aksesuarlar (Accessories): Anahtarlar, prizler, sigorta kutuları gibi kablolama sistemine entegre edilen aksesuarların bağlantı noktalarında, hatalı montaj veya zamanla oluşan gevşemeler arızalara yol açabilir.

• Armatürler (Fixtures): Aydınlatma armatürleri veya diğer elektrikli cihazlara yapılan bağlantılarda, tekrarlayan hareketler, titreşim veya yanlış kurulum nedeniyle iletken kopmaları veya kısa devreler oluşabilir.

Bu bağlantı noktalarındaki yaygın arıza tipleri şunlardır:

• Kopuk İletkenler: Yanlış çekme, aşırı bükme veya yetersiz terminal bağlantısı nedeniyle iletkenin fiziksel olarak kopması.

• Sıkışmış İletkenler (Pinched Conductors): Montaj sırasında iletkenlerin bir kapak, vida veya başka bir yapısal eleman tarafından sıkışarak izolasyonlarının zarar görmesi ve kısa devreye yol açması.

• Gevşek Bağlantılar: Terminallerin yeterince sıkılmaması veya zamanla titreşim, sıcaklık değişimleri nedeniyle gevşemesi, yüksek direnç, aşırı ısınma ve ark oluşumuna neden olabilir.

Bu nedenle, elektrik tesisatlarında arızaları önlemek için kablo güzergahlarının doğru planlanması, mekanik hasarlara karşı koruma sağlanması ve özellikle bağlantı noktalarında kaliteli işçilik, uygun malzeme seçimi ve periyodik kontrol/bakımın yapılması hayati önem taşır.

Hasarlı AG kablosu (fotoğraf kaynağı: thorneandderrick.com)

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #2

Elektriksel arızaların sıkça görüldüğü kritik noktalardan biri de kablo uçlarıdır. Bu bölgeler, kabloların ekipmanlara veya diğer devre elemanlarına bağlandığı sonlandırma noktalarıdır ve doğru uygulama yapılmadığında potansiyel hata kaynakları haline gelir.

Mekanik Stresin Azaltılması ve İletken Sonlandırması

IEE (Institution of Engineering and Technology) Yönetmelikleri, terminal bağlantılarındaki mekanik stresi azaltmak amacıyla, her türlü kablo ucunun tüm iletkenleri güvenli bir şekilde sabitlemesini zorunlu kılar. Bu, iletkenlerin terminalde doğru ve sağlam bir şekilde tutturulması gerektiği anlamına gelir. Özellikle esnek kablolarda, tüm iletkenlerin terminal bağlantısı içinde düzgün bir şekilde sonlandırılması hayati öneme sahiptir. Eğer bu yapılmazsa, iletkenin akım taşıma kapasitesi azalabilir, bu da bağlantı noktasında lokal ısınmaya yol açar. Bu aşırı ısınma, izolasyonun bozulmasına ve zamanla arızaya neden olabilir.

Esnek Kabloların Hassasiyeti ve Ortak Hatalar

Esnek kablolar, doğaları gereği daha hassastır ve yanlış uygulamalara karşı daha savunmasızdır. Terminal bağlantılarında karşılaşılan yaygın sorunlar şunlardır:

• Aşırı Sıkılmış Terminal Vidası: Terminal vidasının aşırı sıkılması, esnek kablo iletkenlerine zarar verebilir, hatta iletken tellerinin kopmasına neden olabilir. Bu durum, bağlantının direncini artırır ve aşırı ısınmaya yol açar.

• Titreşim veya Esneme Kaynaklı Bağlantı Kopmaları: Esnek kabloların, ekipmanların hareketi veya sistemdeki titreşimler nedeniyle sürekli esnemesi veya bükülmesi durumunda, terminaldeki bağlantı zamanla zayıflayabilir ve kopabilir. Bu durum, özellikle makine hareketinin olduğu yerlerde büyük bir risk faktörüdür.

Sıcaklık Uygunluğu ve İzolasyon

Kablolar ve esnek kablolar, sonlandırma noktasında veya çalıştıkları ortamda karşılaşacakları çevre sıcaklığına uygun olmalıdır. Belirlenen sıcaklık sınırlarının üzerinde bir ortamda kullanılan kabloların izolasyonu hızla bozulur ve elektriksel arızalar meydana gelir. Eğer kablonun kendisi ortam sıcaklığına uygun değilse, ek yalıtım kılıfları (heat shrink, izolasyon bantları vb.) kullanılarak veya daha yüksek sıcaklık dereceli kablolar seçilerek bu uygunluk sağlanmalıdır.

Bu maddeler, kablo ucu arızalarını önlemek ve elektrik tesisatlarının güvenliğini ve performansını artırmak için dikkat edilmesi gereken temel mühendislik prensiplerini özetlemektedir.

Elektrik tesisatınızda bu tip kontrolleri düzenli olarak yapıyor musunuz?

Elektrik arızası nedeniyle hasar gören esnek kablo (fotoğraf kaynağı: jaldinaukri.in)

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #3

Elektrik tesisatlarında arızaların sıkça görüldüğü diğer kritik noktalar; anahtarlar, prizler, kontrol üniteleri, motor kontaktörleri gibi çeşitli aksesuarlar ve özellikle elektronik cihazlarla olan bağlantı noktalarıdır. Bu elemanlar, elektriksel gücün kontrol edildiği, dağıtıldığı veya tüketildiği ara yüzler olduğundan, arızalara karşı oldukça hassastırlar.

Mutfak gibi yoğun kullanımlı alanlarda ise olası bir arızanın kaynağı yine insanın elektrik sistemiyle temas ettiği noktalardır. Prizler, anahtarlar ve cihaz bağlantıları, sürekli fiziksel etkileşime maruz kalır. Bu tip bağlantılardaki arızalar, daha önce belirtildiği gibi, kopuk iletkenler, sıkışmış kablolar veya gevşek bağlantılar gibi sorunlardan kaynaklanabilir ve dikkatle kontrol edilmelidir.

Ayrıca, bir devreyi açıp kapatan kontaklar, zamanla aşınma ve yıpranmanın bir başka kaynağıdır. Özellikle anahtarlar ve motor kontaktörleri, yüksek frekanslı anahtarlama işlemleri ve akım kesintileri nedeniyle uzun süreli kullanımdan sonra arızalanabilir. Kontakların yüzeylerinde oluşan ark yanıkları, karbon birikintileri veya mekanik deformasyonlar, kontak direncini artırarak aşırı ısınmaya ve nihayetinde kontakların yapışmasına veya açılamamasına neden olabilir.

Mutfaklarda özellikle dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, prizlerin yoğun kullanımı ve kapasitelerinin üzerinde yüklenmesidir. Birden fazla yüksek güçlü cihazın aynı prize veya uzatma kablosuna bağlanması, prizin ve bağlı olduğu devrenin aşırı ısınmasına veya gevşek bağlantılar oluşmasına yol açabilir. Bu durumlar, yalıtımın bozulmasına, kısa devrelere ve yangın riskine zemin hazırlar.

Bu aksesuarlar ve bağlantı noktalarındaki arızaları önlemek için düzenli kontrol, doğru kapasite planlaması ve kaliteli montaj büyük önem taşır.

Mutfakta kirli priz ve anahtar (fotoğraf kaynağı: england.shelter.org.uk)

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #4

Gösterge panellerinde arızalar, arızalı bir cihazdan veya cihaza bağlı arızalı bir izleme probundan kaynaklanır. Birçok panel cihazı standart boyutlarda olup, akım trafolarına veya gerilim trafolarına bağlanır ve bu, 1'den 3'e kadar olan kritik noktalarda açıklanan olası arızaların bir başka kaynağıdır.

Elektrik tesisatlarının izlenmesi ve kontrolünde kritik bir rol oynayan gösterge panellerinde meydana gelen arızalar genellikle iki ana kaynaktan beslenir: arızalı bir cihazın kendisi veya cihaza bağlı arızalı bir izleme probu.

• Arızalı Cihaz: Gösterge panelindeki voltmetre, ampermetre, frekans metre, güç faktörü metre gibi cihazların iç mekanizmalarında meydana gelen elektriksel veya mekanik arızalar, yanlış ölçüm değerleri göstermelerine veya hiç çalışmamalarına neden olabilir. Bu arızalar, bileşen yaşlanması, üretim kusurları, aşırı gerilim/akım veya mekanik şok gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.

• Arızalı İzleme Probu: Çoğu panel cihazı, doğrudan yüksek gerilim veya akıma bağlanmaz; bunun yerine, güvenli bir şekilde ölçüm yapabilmek için akım trafolarına (Current Transformers - CT) veya gerilim trafolarına (Voltage Transformers - VT) bağlanır. Bu trafolar veya onlara bağlı sensörler (problar), sistemdeki gerçek değeri düşürerek veya izole ederek panel cihazına iletir. Eğer bu izleme probu (CT, VT veya diğer sensörler) arızalanırsa (örneğin, sekonder devresinde açık devre, sargı hatası, izolasyon bozulması), paneldeki cihaz doğru değeri alamayacak ve hatalı gösterim yapacaktır.

Birçok panel cihazının standart boyutlarda üretilmesi, montaj ve değişim kolaylığı sağlarken, arızaların teşhisinde ilgili devrenin ve prob bağlantılarının detaylı incelenmesini gerektirir. Arızanın kaynağını doğru tespit etmek için, öncelikle prob ile panel cihazı arasındaki bağlantıların sağlamlığı ve trafoların çıkış değerlerinin doğruluğu kontrol edilmelidir.

Panel cihazlarınızda veya izleme problarınızda benzer sorunlar yaşıyor musunuz?

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #5

Koruyucu cihazlarda arızalar, yukarıdaki 1 ila 3. maddelerde belirtilen nedenlerden dolayı meydana gelebileceği gibi, aynı zamanda söz konusu cihazlar için kötü seçilmiş olabilecekleri ve yeterli koruma veya ayrımcılık sağlayamadıkları için de meydana gelebilir.

Elektrik tesisatlarının güvenliğinde hayati rol oynayan koruyucu cihazlarda (örneğin, devre kesiciler, sigortalar, kaçak akım röleleri - RCD'ler/ RCCB'ler) meydana gelen arızalar, yalnızca bu cihazların kendi içsel kusurlarından değil, aynı zamanda sistem için yanlış veya yetersiz seçilmiş olmalarından da kaynaklanabilir. Bu durum, koruma sisteminin etkinliğini ciddi şekilde düşürerek potansiyel tehlikelere yol açar.

Koruyucu cihazların seçiminde yapılan hatalar, genellikle şu sonuçlara yol açar:

• Yetersiz Koruma: Cihazın nominal akım, kesme kapasitesi (kA değeri) veya tepki süresi gibi özellikleri, bağlı olduğu devrenin veya ekipmanın gerçek ihtiyaçlarını karşılamadığında ortaya çıkar. Örneğin, yüksek bir kısa devre akımına dayanacak kapasitede olmayan bir devre kesici, bir hata durumunda kendisi arızalanabilir veya devreyi güvenli bir şekilde kesemeyebilir. Bu, ekipmanlara kalıcı hasar verebilir veya yangın riskini artırabilir.

• Yetersiz Ayrımcılık (Seçicilik): Bir elektrik dağıtım sisteminde, hata durumunda sadece arızalı bölümü izole etmek ve sistemin geri kalanını çalışır durumda tutmak için koruyucu cihazların koordineli çalışması gerekir. Bu prensibe ayrımcılık (selectivity) denir. Eğer koruyucu cihazlar doğru şekilde koordine edilmemişse, küçük bir arıza bile ana beslemeyi keserek gereksiz ve geniş çaplı elektrik kesintilerine neden olabilir. Örneğin, bir alt devredeki kısa devre, sadece o devreyi koruyan sigorta veya kesici yerine, tüm ana paneli besleyen daha büyük bir kesicinin atmasına yol açabilir.

Bu tür arızalar ve seçim hataları, tesisin genel güvenlik seviyesini düşürür ve operasyonel kesintilere neden olur. Bu nedenle, koruyucu cihazların seçimi, projelendirme aşamasında titizlikle yapılmalı, devrenin kısa devre akımları, yük karakteristiği ve koordinasyon gereksinimleri gibi parametreler detaylıca analiz edilmelidir. Periyodik testler ve bakımlar da bu cihazların performansını doğrulamak için kritik öneme sahiptir.

Koruyucu cihazlarda arıza oluşumu (fotoğraf kaynağı: @mullarkeysparky, Twitter)

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #6

Aydınlatma armatürlerinde meydana gelen elektriksel arızaların birincil nedeni genellikle lambanın (ışık kaynağının) kullanım ömrünü tamamlamasıdır. Lambaların belirli bir çalışma saati ömrü bulunur ve bu sürenin sonunda ışık verimi düşer, titreme başlar veya lamba tamamen çalışmayı durdurur. Bu durum, lambanın elektriksel bütünlüğünün bozulmasından kaynaklanan doğal bir arızadır.

Kablo ve esnek kablo bağlantıları hakkında 1-3. maddelerde belirtilen noktalar armatür arızaları için de geçerlidir.

Ancak, özellikle deşarj tipi aydınlatma armatürlerinde (örneğin, eski tip floresan lambalı armatürler), arızalar sadece lambadan kaynaklanmayabilir. Bu tür armatürler, lambayı ateşlemek için bir "marş motoru" (starter) gerektirir. Marş motorunun arızalı olması veya ömrünü tamamlaması, lambanın yanmamasına veya sürekli titremesine neden olabilir. Marş motoru, lambanın ilk ateşlenmesi için gerekli olan yüksek voltaj darbesini sağlayan kritik bir bileşendir.

Günümüzde ise birçok yeni nesil floresan armatürü, marş motoru olmayan elektronik kontrol tertibatları (elektronik balastlar) kullanmaktadır. Bu elektronik balastlar, daha verimli çalışma, daha uzun lamba ömrü ve titreşimsiz başlangıç gibi avantajlar sunar. Ancak, bu elektronik balastların kendileri de zamanla arızalanabilir. Balast içindeki elektronik bileşenlerin aşırı ısınması, kapasitör arızaları veya devre kartı sorunları, lambanın çalışmamasına veya düzensiz çalışmasına yol açabilir.

Özetle, aydınlatma armatürlerinde karşılaşılan arızaların tespiti için hem lambanın kendisi hem de ona enerji sağlayan yardımcı ekipmanların (marş motoru, balast vb.) kontrol edilmesi gerekmektedir.

Aydınlatma sistemlerinizde ne sıklıkla arıza yaşıyorsunuz ve genellikle hangi tip armatürlerde bu sorunlarla karşılaşıyorsunuz?

Arızalı armatür (fotoğraf kaynağı: junebugflying.com)

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #7

Esnek kabloların terminal noktalarında meydana gelen arızalar, genellikle yanlış sonlandırma uygulamalarından kaynaklanır. Bu hatalar, kablonun güvenli ve verimli çalışmasını engelleyerek potansiyel tehlikeler oluşturabilir. Karşılaşılan başlıca sorunlar ve doğru uygulama yöntemleri şunlardır:

Esnek Kablolarda Sık Görülen Sonlandırma Hataları

1. Yanlış Kesit Seçimi ve Yük Kapasitesi: Esnek kablonun, bağlı olduğu ekipmanın veya devrenin yük taleplerinden daha küçük bir kesite sahip olması, kablonun aşırı ısınmasına ve izolasyonunun bozulmasına yol açar. Her zaman yük akımına uygun kesitte kablo seçimi yapılmalıdır.

2. Yetersiz Mekanik Sabitleme: Esnek kablonun bağlantı üzerindeki mekanik stresleri azaltmak için yeterli şekilde sabitlenmemesi, terminal bağlantı noktasında gerilim ve kopmalara neden olabilir. Özellikle sürekli hareket eden veya titreşime maruz kalan uygulamalarda kablo rakorları veya uygun sabitleme klipsleri kullanılmalıdır.

3. Ortam Sıcaklığına Uyumsuzluk: Esnek kablonun, terminal noktasında veya çalıştığı ortamda karşılaşılacak çevre sıcaklığına uygun olmaması, izolasyonun hızla yaşlanmasına ve arızaya yol açar. Kablonun sıcaklık derecesi, ortam koşullarına göre seçilmeli veya ek yalıtım önlemleri alınmalıdır.

Doğru Esnek Kablo Sonlandırma Prosedürleri

Esnek kabloların güvenli ve dayanıklı bir şekilde sonlandırılması için aşağıdaki adımlara dikkat edilmelidir:

1. İzolasyon Soyma: Esnek kablo telleri, kesilmeden yalıtım dikkatlice çıkarılmalıdır. Tel kesilmesi, iletkenin kesitini önemli ölçüde azaltacak ve akım taşıma kapasitesini düşürerek yerel ısınmaya neden olacaktır. Bu işlem için uygun kablo soyma aleti kullanılmalıdır.

2. İletken Bükme ve Katlama: Yalıtım soyulduktan sonra, iletken telleri birbirine sıkıca bükülmeli ve mümkünse ikiye katlanarak terminale yerleştirilmelidir. Bu, iletkenin terminal içinde daha sağlam bir temas yüzeyi oluşturmasını ve gevşemeyi önlemesini sağlar.

3. Terminal Vidası Konumu: Bağlantı vidaları, esnek kablo terminale yerleştirilirken takılmayacak şekilde tamamen açılmalıdır. Bu, iletkenlerin doğru konumlandırılmasını ve hasar görmemesini sağlar.

4. Yalıtımın Konumlandırılması: Kablonun yalıtımı, sonlandırmaya kadar uzanmalı, ancak kesinlikle sonlandırmanın içine girmemelidir. Yalıtımın terminal altına girmesi, kötü temasa ve aşırı ısınmaya neden olurken, yalıtımın çok kısa olması çıplak iletkenlerin ortaya çıkmasına ve kısa devre riskine yol açar.

5. Vidalama ve Sıkma: Yalıtım ve iletkenler doğru şekilde konumlandırıldıktan sonra, terminal vidaları daha sonra uygun torkta sıkılmalıdır. Aşırı sıkma iletkenlere zarar verebilirken, yetersiz sıkma gevşek bağlantıya ve aşırı ısınmaya neden olur. Tork anahtarı kullanılması, doğru sıkma kuvvetinin sağlanmasına yardımcı olur.

Bu prosedürlere uyulması, esnek kablo bağlantılarının güvenilirliğini artırır, arıza riskini azaltır ve tesisatın genel ömrünü uzatır.

Geri Dön ↑

Kritik Nokta #8

Elektriksel arızalar, bir sistemdeki çeşitli noktalarda ortaya çıkabilir, zira hemen her elektrikli bileşen, ekipman ve aksesuarın güç iletimi için elektrik bağlantılarına ihtiyacı vardır.

Bu bağlantı noktaları, arızaların en sık görüldüğü yerlerdir. Başlıca riskli noktalar şunlardır:

• Motorlar: Sargı arızaları, rulman sorunları veya bağlantı terminali gevşeklikleri.

• Marş Motorları (Motor Starters): Kontaktörlerin aşınması, bobin arızaları veya termik röle ayarlarının yanlış olması.

• Şalt Cihazları (Switchgear): Devre kesiciler, ayırıcılar gibi yüksek akım taşıyan ekipmanlarda kontak sorunları veya izolasyon bozulmaları.

• Kontrol Cihazları: PLC'ler, röleler, sensörler gibi otomasyon ve kontrol elemanlarında dahili bileşen arızaları veya yanlış bağlantılar.

• Dağıtım Panelleri: Baralar, ana kesiciler ve koruyucu cihazların bağlantı noktalarında gevşeklik veya aşırı ısınma.

• Anahtarlar: Kontakların aşınması, yanlış kablolama veya mekanik hasar.

• Prizler: Gevşek bağlantılar, aşırı yüklenme veya hasar görmüş iç yapılar.

• Armatürler (Aydınlatma Armatürleri): Lamba ömrü, balast arızaları veya bağlantı gevşeklikleri.

Yeni Bileşenlerde Arıza ve Montajın Önemi

Bir elektrikli bileşenin nispeten yeniyken arızalanması alışılmadık bir durumdur. Çünkü üreticiler, ilgili Ulusal ve Uluslararası Standartlara (örneğin IEC, EN standartları) uygun olarak üretim yapar ve ürünleri piyasaya sürmeden önce detaylı testlere tabi tutarlar. Bu testler, ürünün belirli bir kalitede ve güvenilirlikte olduğunu garanti etmeyi amaçlar.

Ancak, bileşenler ve ekipmanlar aşırı kullanım (kapasitenin üzerinde çalıştırma) veya yanlış kullanım (üretici talimatlarına aykırı çalıştırma) nedeniyle arızalanabilir. Ne var ki, elektriksel arızaların büyük çoğunluğu, bileşenin kendisindeki kusurdan ziyade kötü montaj tekniklerinden kaynaklanır. Yetersiz kablo sonlandırmaları, yanlış torkta sıkılmış bağlantılar, uygun olmayan koruyucu cihaz seçimi veya genel olarak kalitesiz işçilik, yeni ekipmanların bile kısa sürede arızalanmasına yol açabilir. Bu durum, doğru kurulum pratiğinin ve nitelikli personelin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Sizin tesislerinizde elektrik arızaları en çok hangi noktalarda meydana geliyor ve bu sorunları aşmak için ne tür önlemler alıyorsunuz?

Geri Dön ↑

Modern Elektrik Tesisatlarının Ömrü ve Güvenilirliği

Günümüzün modern elektrik tesisatları, kullanılan yeni nesil malzemeler ve ileri mühendislik uygulamaları sayesinde, artık elli yıldan daha uzun süre dayanabilecek bir potansiyele sahiptir. Bu uzun ömürlülük beklentisi, tesisatın başlangıç aşamasındaki kalitesine doğrudan bağlıdır. Bu nedenle, bir elektrik tesisatının uzun vadeli performansını ve güvenliğini sağlamak için, doğru şekilde monte edilmeleri ve kapsamlı bir şekilde test edilmeleri kritik öneme sahiptir.

Bir elektrik kurulumunun ilgili Ulusal Yönetmeliklere (örneğin Türkiye'deki Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği) tamamen uygun olması için üç temel unsurun bir araya gelmesi şarttır:

1. İyi Tasarım: Tesisatın projelendirme aşamasında, mevcut ve gelecekteki yük ihtiyaçları, çevresel koşullar, güvenlik standartları ve enerji verimliliği gibi tüm faktörlerin göz önünde bulundurularak detaylı ve hatasız bir mühendislik çalışması yapılması gerekir. Kapasite hesaplamaları, koruma koordinasyonu, topraklama sistemleri ve kablo güzergahları titizlikle belirlenmelidir.

2. İyi İşçilik: Tasarımı yapılmış olan projenin sahada, deneyimli ve yetkin elektrik teknisyenleri tarafından, teknik standartlara ve en iyi uygulama yöntemlerine uygun olarak uygulanmasıdır. Bağlantıların doğru torkta sıkılması, kabloların düzgün çekilmesi, yalıtımın eksiksiz yapılması gibi detaylar, tesisatın güvenilirliğini doğrudan etkiler.

3. Uygun Malzemeler: Kullanılacak tüm elektrikli bileşenlerin (kablolar, anahtarlar, prizler, devre kesiciler, panolar vb.) ilgili standartlara uygun, kaliteli ve tasarımla uyumlu olması gerekir. Ucuz veya kalitesiz malzeme kullanımı, başlangıç maliyetini düşürse de, uzun vadede sık arızalara, güvenlik risklerine ve ek maliyetlere yol açar.

Bu üç unsurun eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesi, sadece mevzuata uygunluğu değil, aynı zamanda tesisatın güvenli, verimli ve kesintisiz bir şekilde çalışmasını garanti eder. Bu sayede, modern elektrik tesisatlarının potansiyel uzun ömründen tam olarak faydalanılabilir.

Elektrik tesisatlarınızın kurulumunda bu prensiplere ne kadar dikkat ediyorsunuz?

Referans Kaynak: Advanced Electrical Installation Work by TREVOR LINSLEY (Amazondan satın alabilisiniz)