“Beş duyudan her biri, dünyanın tamamen farklı bir resmini sunmak için döndürülebilir. Eğer resim ile görme, işitme, koklama, tatma ve bir şeylerin dokusunu hissetmeyi kastediyorsak, ortaya sıkıntılı bir sonuç çıkıyor. Çünkü beynimizle varlığını göreceli olarak algıladığımız resmin dışında, gerçekliğin gördüğümüz gibi bir şey olduğuna dair hiçbir kanıtımız yok.” Deepak Chopra
Hepimiz 5 büyük duyuyu biliyoruz değil mi?
Görme, Tatma, Koklama, Dokunma ve İşitme.
Peki 6. duyu var mı?
Ne düşündüğünüzü biliyorum.
Bruce Willis filmini izlemişsinizdir muhtemelen…
Hayır, buradaki değil…
Anlaşılan 6. duyu sessizce ortaya çıktı. Görünüşe göre de kimse pek fark etmedi.
Geçenlerde, “Live Science” da beş duyu hakkında, Alina Bradford tarafından kaleme alınmış bir yazıyla karşılaştım.
Yazar şöyle diyordu:
“Geleneksel olarak bilinen beşe büyük duyuya ilave olarak, beynimizin uzayda nerede olduğumuzu nasıl anladığını bildiren başka bir duyusu daha var. Bu duyuya “Propriyosepsiyon” denir. Propriyosepsiyon, uzuv ve kaslarımızın hareket hissini ve pozisyonunu içerir. Örneğin, propriyosepsiyon bir kişinin gözleri kapalı olsa bile parmağıyla burnunun ucuna dokunmasını sağlar. Kişinin her bir basamağa bakmadan, basamaklara tırmanmasını sağlar. Propriyosepsiyon duygusu zayıf olan insanlar sakar olabilirler ve koordinasyon sorunları da olabilir.”
Tamam, 6. duyu Bruce Willis filminde anlatılan şey değilse de,
O propriyosepsiyon’dur…
Peki, ya 7. duyu?
Hadi öncelikle 5 büyük duyuya daha yakından bakalım ne dersiniz?
Görme Duyusu
7. sınıfta okurken resim öğretmenimiz Bay Newman, bazı insanların renk körü olduğundan bahsetmişti. Tabii ki, hemen beynim bunun ne anlama geldiği konusunda derin bir düşünme moduna geçti. Elimi kaldırdım ve bunun hepimizin renkleri farklı gördüğü anlamına mı geldiğini sordum.
Ben (14 yaşındaydım): “Başkasının yeşil olarak gördüğü renk aslında kırmızı mı? Senin turuncu gördüğün, benim için sarı mı? Bu mümkün mü? Renkleri farklı mı görüyoruz?”
Sınıfta bir sessizlik…
Resim öğretmeniz Newman: “Tanrım, ne derin ve ilginç bir soru.” dedi.
Daha fazla sessizlik…
Sonra dersi bitirdik.
Tatma ve Koklama Duyusu
Karidesin tadını beğenmedim. Ancak bazı insanlar karides sever. Yulaf ezmesinin tadını seviyorum. Birçok insan buna dayanamaz. Kibar olduğum düşünülür. Eğer oturup karideslerden ve neden yulaf ezmesinden hoşlanmam gerektiğini tartışırsak, bu saçma sapan bir tartışma olur. Biz sadece devam ediyoruz ve bazılarının yulaf ezmesi ve karidesin tadı sevdiğini, bazılarının birini sevip diğerini sevmediğini, bazılarının da her ikisini sevmediğini kabul ediyoruz. Genel bir kabulümüz var (öyle görünüyor ki) insanların tat alma ve koku alma duyuları kişiden kişiye değişebilir.
Acaba ilkel zamanlarda bunu böyle kabul ediyor muyduk?
Merak ediyorum ve merak etmeye devam edeceğim….
Dokunma Duyusu
Pamuklu toplara ve ipekten yapılmış şeylere karşı gerçekten hep bir korkum olmuştur. Pamuklu toplara ve ipekten yapılmış şeylere dokunduğumda, tıpkı bir çiviyle bir kara tahta çizildiğinde birçok insanın duyduğu hissin bir benzerini yaşıyorum. Bana bu malzemelere neden dokunamadığımı sorma sakın, ama korkuyorum işte. Bu neden oluyor? Söylemesi güç. Ama sadece tat ve koku gibi, bazı şeyler bazı kişilerin dokunması açısından diğerlerinden daha keyifli olabilir yada tam tersi…
İşitme Duyusu
İnsanlar farklı müzik türlerini severler. Belirli seslere (kara tahtada çivilerin çıkardığı gibi) diğerlerinden daha hoşgörülü yaklaşan insanlar vardır. Bazılarımız yüksek sesli konserlere gideriz ama bazılarımız da pek sevmeyiz. Anlaşamadığımız çok fazla ses türü ve seviyesi varmış gibi görünüyor.
Peki ya 7. duyu…
Algılama Duyusu
Algılama: “Duyularla bir şeyin farkında olma veya olmama süreci.” Google Sözlük
Algılama bir duyu değil mi?
Ya da… olabilir mi?
Yukarıdaki resimde bir durum hakkında çok farklı görüşler görüyorsunuz. Bir adam bir tekne görüyor ve o tekne için her şeyi yapıyor, yeter ki onu fark edip, kurtarsın. Diğeri ise karayı görüyor ve o karaya ulaşmak için her şeyi yapıyor. Ancak, çeşitli koşullar nedeniyle, mevcut durumu çok farklı açılardan algılıyorlar.
Hipotez: Dünyayı algılama biçimimiz kişiden kişiye geniş ölçüde değişiyor gibi görünüyor. Bu bir duyu olabilir mi? Henüz tam olarak bilemediğimiz bir şey mi?
Bununla ilgili ilginç olan şey, 7. duyunun dünyasının, günümüzde çoğunlukla siyaset alanında karşımıza çıkıyor olması. Algılama, bir şeyleri nasıl algıladığımızla ilgilidir. Bir şeyleri kişiden kişiye farklı algılamadığımızı kim söyleyebilir?
Eğer biri, Başkan Donald Trump destekçisi “X kişisiyse” ve caddede yürüyor ve şöyle diyorsa:
“Trump’ı seviyorum. Yaptığı her şeyi seviyorum. Politikalarını beğeniyorum ve daha iyisi için iyi işler yapıyor. Görmüyor musunuz?”
Bu arada, Trump karşıtı başka bir “Y kişisi” ise, caddede yürüyor ve şöyle diyorsa:
“Aklını mı kaçırdın? Trump bir kaçık, salak, utanılacak ve aptal biri! Bunu nasıl göremezsiniz?”
Öncelikle her iki taraf da bunun bir görme meselesi olmadığını anlamalı. Her ikisi de “görme” anlamını kastediyor. Karidesleri seven, ondan nefret ettiğini söyleyen kişiye:
“Nasıl görmüyorsun?! Bu çok iyi!”
Bu yaklaşım aptalca olmaz mıydı?
Elbette, karides sevmeyen kişi Karides’i görebilir. Tıpkı Trump’ı görebildikleri gibi. Fakat duyularından biri (belki de daha fazlası) onlara “iğrenç” diyor.
Belki bunu ilkel zamanlarda yaptılar ama artık günümüzde insanların farklı zevkleri olduğunu kabul ediyoruz.
Peki, duyularımız evrimsel büyüme yolunun büyük kısmını oluşturuyor ise?
Bir kişinin neden karidesi sevdiği ve birinin neden karidesin tadına bakmadığı için bağırdığımızı hayal edin. Çok saçma görünüyor.
Bu daha geniş bir dünya perspektifi getiriyor. Şimdiye dek evrimleşmiş olsaydık, bakış açımızdaki farklılıklar sadece yolun ilerisinde daha da yüksek bir evrim aşamasının olduğunu göstermez miydi?
Eğer bir kişi lima fasulyesinin tadını seviyorsa ve bir kişi ondan nefret ediyorsa, bir kişinin siyasi bir adayı sevebilmesi ve diğerinin ondan tamamen nefret etmesi mümkün değil, çünkü bu kişinin kim olduğunu belirleyen duyusal bir karardır?
Kişinin beyninin içinde yaşadıkları dünyayı nasıl yorumladığına dayanan kararları olabilir mi?
Hadi başka bir örneğe bakalım:
Yukarıdaki resimde, herkes büyük bütünün farklı bir parçasına sahip. Hepsi fili farklı bir açıdan görüyor. Farklı bir perspektife sahipler ve bu yüzden farklı bir açıdan ne olduğunu algılıyorlar. Bu yanıltıcı durum, bir 7. duygu örneği mi?
Yazar Scott Adams, “Bir Ekranda İki Film” olarak nitelendirdiği şeyi anlatıyor. Bu, gerçekte hepimizin aynı filmi izlediği inancıdır ancak algılarımız birbirinden farklıdır…
O şöyle ifade ediyor:
“Trump’ın seçilmesinden bu yana, dünyanın iki gerçekliğe bölündüğünü (veya söylemeyi tercih ettiğim gibi, bir ekranda iki filmin gösterimde olduğunu) ve çoğumuzun bunun farkına varmadığını söylüyorum. Hepimiz aynı olaylara bakıyor ve onları çılgınca farklı şekilde yorumluyoruz. İşte bilişsel uyumsuzluk ve onaylama yanlılığı (taraftarlığı) bu şekilde işe yarıyor. Zamanla bunlar (bilişsel uyumsuzluk ve onaylama yanlılığı) kendiliğinden bir halüsinasyon oluşturmak için birlikte çalışır. Bu halüsinasyon bir şey değişinceye kadar senin gerçekliğin olur. Bu fenomenin doğal zekayla ilgisi yoktur. Bir siyasi tartışmanın diğer tarafındaki insanların hepsinin aptal, bilgisiz veya sadece kötü bir şeytan olduğunu düşünmekten hoşlanırız. Ama bu durum bundan ibaret değil. Aslında farklı gerçeklikler yaşıyoruz. Bunu tam anlamıyla anlatmak istiyorum.”
Lakin neyin farklı olduğunu algılıyoruz, ancak bunun için savaşmayı tercih ediyoruz. Belki de birbirimiz için daha fazla anlayış ve empati ile, algının insanlar arasında değiştiğini fark edebiliriz. Dünyayı nasıl algıladığınıza bağlı olarak tabii ki.
Peki ya bu siyasetin ötesine uzanırsa? Peki ya politika sadece bir sıçrama noktasıysa?
Her şeyi kişiden kişiye farklı algılayabilir miyiz?
Elimi kaldırıp farklı renkleri farklı görüp görmediğimizi sormakta haklı mıydım?
Bu, daha geniş bir görüşe doğru bir onaylama mıdır?
Daha yüksek bir bakış açısı mıdır?